Heel lang was er eigenlijk niet zoveel aan de hand. Dacht ik. Het was een kwestie van naar voren kijken en doorgaan, doorgaan, doorgaan. The only way is up, baby.

Als je tenminste geleerd hebt wat ik geleerd heb. Om geen aandacht te besteden aan jezelf. Als je er goed in bent om vooral aandacht te vestigen op anderen. Niet omdat je zo’n lieverdje bent. Nee. Vooral omdat het je de mogelijkheid geeft niet teveel over jezelf na te denken. Je bent een soort persona non grata in je eigen wereld.

Kan dat dan? Kan iemand buiten zichzelf zijn? Geloof me er zijn massa’s mensen die dit om allerlei redenen heel goed geleerd hebben. Zoals ik.

Zij – die mensen – hebben het over van alles en nog wat, over de organisatie, over de vakantie, oh nog niet naar Thailand geweest….? Of ze hebben het vooral over anderen, collega’s, buren, eigen kinderen, partners. Kortom je kunt het over van alles en iedereen hebben en er je aandacht op richten om maar niet over jezelf te hoeven nadenken of praten.

Er zitten ook veel voordelen aan om dit te doen. Om het niet over jezelf te hebben. Want ergens is er wel een soort van besef dat als je dat wel doet de ellende niet te overzien is. Dus waarom zou je er aan beginnen?

De enige reden om er aan te beginnen is dat het niet meer werkt. Voor jou. Dat het niet meer genoeg is. Dat het je teveel kost. En eigenlijk als je heel eerlijk bent, je er ook niet voor anderen kunt zijn, als je jezelf overal buiten plaatst. Dus er ook niet genoeg is voor anderen die belangrijk voor je zijn.

Als ik er nu bij stil sta was er altijd een soort vaag bewustzijn. Een onprettig gevoel dat er iets was dat te erg was om bij stil te staan, om over na te denken. Laat staan om er over te spreken. Ik had er helemaal geen woorden voor. Dat heb ik nog niet. Ik ben van het type dat je alles kunt overwinnen als je er je best voor doet. Ik geloof sterk in de kracht van gedachten en wilskracht om te komen waar je wezen wilt ( of te vermijden waar niet). Ik troostte me jarenlang met de gedachte dat ik een gelukkig mens was omdat het nooit meer zo erg zou worden. Alles kon alleen maar beter worden. Ik had ook totaal geen aanvechting om er over na te denken. Het leven is al kort genoeg.

Bovendien. Een voorwaarde om ergens over te kunnen vertellen is dat je het je moet herinneren. En dat deed ik niet. En dat is het prettige en ingewikkelde aan ingrijpende en soms traumatische ervaringen. Mensen herinneren zich er niet veel van. Zeker niet als het gebeurt voordat je zelf kunt praten.

Het je her-inneren van ervaringen uit het verleden, ze weer toelaten in je innerlijk, vraagt om het dwalen door het onbewuste. Zonder richting, zonder houvast. En toch op pad gaan. Het is als het afdalen naar het onzichtbare, naar het donkere, naar het lelijke, naar dat wat we koste wat kost en te allen tijde willen vermijden. Omdat het te pijnlijk is. En daar toch naartoe gaan.

Gisteravond struikelde ik in het donker. ’s Ochtends vroeg bleek het de schoen te zijn die ik uitgeschopt had voordat ik in bed viel. Dat was me niet overkomen als het licht aan was. Maar dat was het niet, en daarom struikelde ik. Wat een onzichtbaar obstakel is, wat we niet zien, is de manier waarop we relaties aangaan met anderen. En hoe dit conflicten kan veroorzaken, eenzaamheid, isolement, spanning, depressie en allerlei andere soorten van ongemak.

Vooral de eerste jaren van ons leven vormen we een beeld van wie we zijn in hoe anderen op ons reageren. Onze eerste ontmoeting met een ander is vaak met onze moeder. Dit contact is bepalend voor onze identiteitsontwikkeling. Het bepaalt hoe we de interactie aangaan met anderen gedurende ons leven. Hier wordt de basis gelegd voor wie we zijn.

De filosoof Levinas heeft als uitgangspunt dat de ander zich door zijn gelaat tot mij richt. Het is het appèl van de ander op mij, dat mij ten diepste raakt en aanzet tot beweging, tot bezieling. Bezieling is het ín beweging komen van mij naar de ander. “Het is niet jij die de wereld een plaats geeft, maar het is de ander, die jou aanspreekt, appelleert en jou een plaats geeft.”

Hoe pijnlijk het is als er geen ouders zijn weten we uit de verhalen van adoptie kinderen of kinderen die opgroeien in weeshuizen. Hoe pijnlijk het is als er wel ouders zijn en ze geen contact maken met een kind wordt duidelijk aan de hand van dit korte filmpje:

Dit filmpje schetst een experiment. Helaas zijn er in het echte leven ouders, moeders die om wat voor reden dan ook niet in staat zijn een relatie aan te gaan met hun kind. En dat is enorm pijnlijk. Voor alle betrokkenen. Misschien is dat ook wel meteen de reden dat hier zo weinig over bekend lijkt. We verdringen het uit ons bewustzijn. Uit ons collectieve bewustzijn. Het lijkt een taboe.

Als het leven als kind niet start met een veilige hechting kan een kind zich niet volledig ontwikkelen. Als het leven te moeilijk en te bedreigend is, kun je uit nood geboren, uit angst, uit overleving, of omdat je niet beter weet, uit contact gaan, er niet meer zijn. Dat kan op allerlei manieren. Dat je het zelfs kunt door op het toneel te gaan staan, laat de documentaire over Pierre Bokma zien. Hij kan zichzelf niet anders tonen dan in een rol. Hij ervaart dat zelfs niet als een gemis.

Je leert te overleven door niets of niemand nodig te hebben. Je leert je te richten op alles buiten jezelf. En daar word je absoluut heel goed in. Je oogst hier zelfs waardering voor of applaus.

En dus doe je er nog een schepje bovenop. Je wordt er steeds beter in. Misschien stijg je op de carrière ladder, of is iedereen enthousiast omdat je een maatschappelijk rol perfect vervult of omdat je jezelf wegcijfert. Totdat het op een gegeven moment, en eigenlijk veel te laat, niet meer lukt om die façade, dat masker vol te houden.

Mijn diepste verlangen gaat over verbinding met wat mij drijft en inspireert. En over contact maken met mensen, met datgene wat hen ten diepste drijft en inspireert. Omdat ik het vreselijk gemist heb. Omdat het vreselijk schaars was bij ons thuis. En hoe moeilijk het nog steeds is voor mij omdat voor elkaar te krijgen. En de herkenning dat anderen daar mee worstelen en naar op zoek zijn.

Het is als leren in het donker, leren zonder kompas. Dat is waar ik mijn vak van gemaakt heb en waar ik een mooi aanbod op heb ontwikkeld.

Je zelf goed kennen is een voorwaarde privé en professioneel om op relaties aan te gaan en invulling te geven aan de term zelfsturing. Wie ben ik en wat wil ik? Voor mensen die zich hierin belemmerd voelen en meer vanuit hun eigen identiteit en kracht aanwezig willenzijn, verwijs ik graag naar mijn website www.ingereinders.nl.